Easy 7QC Tools เครื่องมือที่ 5 แผนภูมิเหตุ และผล หรือผังก้างปลา (Cause and Effect Diagrams หรือ Fish Bone Diagrams) (ตอนที่ 1)
โดย ทองพันชั่ง พงษ์วารินทร์ Email:tpongvarin@yahoo.com Mobile:089-8118340
facebook: Thongpunchang Pongvarin , BT-Corporation
******************************************************************************************************
สวัสดีครับทุกท่าน บทความตอนนี้ผมได้นำความรู้ และประสบการณ์จากการที่ได้พบเห็นการใช้แผนภูมิก้างปลา จากการไปบรรยายหลักสูตรเกี่ยวกับการแก้ไขปัญหา และการดำเนินกิจกรรมกลุ่มเพื่อปรับปรุงงาน และการได้รับเกียรติเป็นกรรมการตัดสินกิจกรรมปรับปรุงงานให้กับองค์การ และบริษัทต่างๆ มาแลกเปลี่ยน เพื่อเป็นแนวคิดในการนำแผนภูมิก้างปลาไปใช้ให้ถูกต้อง และเกิดประโยชน์สูงที่สุด พร้อมแล้วเริ่มศึกษากันเลยนะครับ
แผนภูมิเหตและผล หรือ แผนภูมิก้างปลา (Cause and Effect Diagrams หรือ Fish Bone Diagrams) เป็นเครื่องมือหนึ่งที่ได้รับความนิยมมากเป็นอันดับต้นๆ เพื่อใช้ประกอบการแก้ไขปัญหา ปัญหาส่วนใหญ่ที่มักจะเกิดขึ้น และวิธีการแก้ไข ในการประยุกต์ใช้แผนภูมิก้างปลา ได้แก่
1. ตั้งหัวปัญหาไม่ชัดเจน หรือปัญหากว้างเกินไป
สาเหตุ ไม่เข้าใจการกำหนดหัวเรื่องของปัญหา
ส่งผลทำให้ การวิเคราะห์สาเหตุใช้เวลานาน และรายละเอียดมากเกินไป
วิธีการแก้ไข กำหนดหัวข้อของปัญหาให้ชัดเจน ประเด็นเดียว เช่น
หัวข้อที่ไม่ดี แก้ไขปัญหาของเสีย (ของเสียมีเยอะ หลายประเภท สาเหตุจึงมีมากมาย แก้ไขให้จบได้ยาก)
หัวข้อที่ดี แก้ไขปัญหารอยขีดข่วน ด้านมุมบนขวามือ ของชิ้นงาน GT1129 ที่ไลน์ AS1 (รู้ได้ทันทีว่าจะแก้ไขปัญหาอะไร ลักษณะอาการแบบไหน บริเวณใด ที่แผนกไหน)
2. การค้นหารายละเอียดที่เป็นสาเหตุของปัญหาไม่ครบถ้วน
สาเหตุ ไม่เข้าใจปัญหาที่แท้จริง หรือขาดการเข้าไปตรวจสอบสภาพจริงของปัญหา
ส่งผลทำให้ ขาดรายละเอียดที่สำคัญ หรือรายละเอียดที่เป็นต้นตอของปัญหาที่แท้จริงปัญหาจึงเกิดซ้ำแล้ว ซ้ำอีกๆ
วิธีการแก้ไข ควรทำความเข้าใจกับปัญหาที่แท้จริงก่อน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ต้องใช้หลัก 3 จริง คือ ชิ้นงานจริง สถานที่ทำงานจริง บรรยากาศจริง และให้หลักการคิดเชิงวิเคราะห์ (analytical thinking) และ การคิดเชิงระบบ (systematic thinking) ก่อนที่จะสรุปผล ไม่ด่วนสรุป หรือทึกทัก (มโนเอาเองว่า เกิดจากสาเหตุนั้น สาเหตุนี้)
3. เกิดความสับสนในรายละเอียด ตัดสินใจไม่ได้ว่า จะเขียนรายละเอียดในหัวข้อใด (โดยเฉพาะอย่างยิ่ง คน กับวิธีการปฏิบัติ)
สาเหตุ ไม่เข้าใจหลักการบันทึกรายละเอียดที่ถูกต้องของข้อมูล
ส่งผลทำให้ เสียเวลา สับสน และอาจจะทะเลาะกันได้
วิธีการแก้ไข ทำความเข้าใจว่า สาเหตุหลัก ๆ นอกจาก จะมี 4M&1M ได้แก่ 1. Man (คน) 2. Machine (เครื่องจักร) 3. Material (วัตถุดิบ) 4. Method (วิธีการปฏิบัติงาน) 5. Environment (สภาพแวดล้อม) แล้ว เรายังอาจจะเขียนชื่อเฉพาะตรงหัวก้างย่อยแทน ทั้ง 4M&1E เอาแบบเจาะจงไปเลยก็ได้ เช่น โซ่ พนักงานประกอบ เครื่องเชื่อม ถาดใส่งาน เป็นต้น และสำหรับวิธีการที่จะช่วยในการตัดใจว่าสิ่งที่จะเขียนนั้น เป็นคน หรือวิธีการ คือ หัวข้อส่วนใหญ่ที่เกี่ยวกับคน เช่น ความชำนาญ จำนวน ความรู้ ความสามารถ ทักษะ สุขภาพ นิสัย ความเหมาะสม เป็นต้น ส่วนรายละเอียดเกี่ยวกับวิธีการปฏิบัติ เช่น ขั้นตอน วิธีการปฏิบัติ ลำดับงาน การตรวจสอบ การแก้ไข ปรับปรุง เป็นต้น (อันนี้ทำบ่อยๆ จะค่อยๆ เข้าใจครับ เพราะรายละเอียดเยอะมากจริงๆ)
4. เข้าใจผิดว่า ต้องเขียนรายละเอียดให้ครบทั้งหมด คน เครื่องจักร อุปกรณ์ วิธีการฏิบัติงาน สภาพแวดล้อม (ทั้งๆที่แท้จริงแล้วเขียนเฉพาะสาเหตุที่เกี่ยวข้องเพียงเท่านั้น)
สาเหตุ ไม่เข้าใจแก่นแท้ของการเขียนแผนภูมิก้างปลา
ส่งผลทำให้ เสียเวลาเพื่อไปค้นหารายละเอียดอื่นๆ ที่ไม่เกี่ยวข้องมาเติมให้เติมให้สมบูรณ์
วิธีการแก้ไข ทำความเข้าใจให้ถูกต้องว่า เอาเฉพาะรายละเอียด หรือสิ่งที่เกี่ยวข้องจริงๆ เท่านั้นนะครับ อะไรไม่เกี่ยว ไม่ต้องพยายามหามาให้เสียเวลา เช่น การปฏิบัติงานของเราไม่มีเครื่องจักรเลย ก็ไม่ต้องไปเขียน ตัดทิ้งไปซะ เขียนแต่เฉพาะ คน วิธีการปฏิบัติ วัตถุดิบ และสภาพแวดล้อม แค่นี้ก็เพียงพอแล้วละครับ
5. ระหว่างที่ประชุมเพื่อเขียนแผนภูมิก้างปลา จะมีทั้งคนที่เสนอ (พูดตลอด) และ คนที่ไม่เสนอ (เงียบตลอด)
สาเหตุ ผู้นำการประชุม ขาดทักษะในการระดมสมองที่ถูกต้อง
ส่งผลทำให้ ขาดข้อมูลที่ครบถ้วนจากสมาชิกทุกคน และบรรยากาศในการประชุมก็จะน่าเบื่อ ผู้ร่วมประชุมก็ไม่อยากที่จะมีส่วนร่วม หรือถ้ามา ก็มาแบบเสียไม่ได้ หรือมาเพราะโดนบังคับ ไม่มาเพราะอยากมา หรือมาด้วยความเต็มใจ
วิธีการแก้ไข ข้อนี้ตอบง่ายๆ ก็คือ ต้องมาเรียนรู้วิธีการระดมสมอง และเทคนิคการประชุม ซึ่งขอยกยอดไปเขียนหน้านะครับ
นี่คือ 5 สาเหตุหลักๆ ที่ผมมักจะพบระหว่างที่มีการระดมสมอง ระหว่างที่มีการประยุกต์ใช้แผนภูมิก้างปลา ลองนำไปปรับปรุงกันก่อนนะครับ แล้วตอนหน้าเราจะมาเรียนรู้ เทคนิคการระดมสอง และวิธีการเขียนแผนภูมิก้างปลากัน โชคดีนะครับ
ท่านสามารถอ่านบทความที่น่าสนใจอื่นๆ ได้ที่ www.bt-training.com
Facebook/fanpage: Thongpunchang Pongvarin , BT-Corporation
